PSİKOLOJİYE GİRİŞ
Dr. Hasan Kaplan
Davranışın Biyolojik Temelleri
Bu bolümde
Sinir Sistemi/Beyin
İç salgı bezleri
Bunları yapı ve isleyişinin
Davranisi nasıl etkilediği incelenecek
Kara Kutu
1. Deney: 1,2,3 => => 2,4,6
2. Deney: 1,2,3 => => 1,4,9 (karanlık oda)
3. Deney: 1,2,3 => => ½, 1,3/2 (sessiz ortam)
Bir Bardak Suyun Hikayesi
Davranış: Bir bardak suyu içmek
Ne tur bir süreçten geçer?
İhtiyacı hissetmek
Suyu tanımak
Normal olduğuna karar vermek
Bardak ve el arasındaki mesafeyi ayarlamak
Bardağı kavramak
Ağız - el koordinasyonu
Yutkunma olayını dengelemek
Su miktarı
…
Sinir Sistemi
Sinir Sisteminin temel Birimleri
Glia (glial): ne olduğu henüz bilinemiyor
Nöron : Temel sinir hücresidir, organizmanın her turlu işleminin temelinde yatar.
Sinir Hucresinin Yapisi
Soma: gövde; çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) ihtiva eden esas hücre kısmıdır.
Akson(axon): uzantı, gövdeden çıkan ve dallanma göstermeyen sitoplazmik uzantıdır.
Her nöronda bir tane bulunur. Gövdeden çıkan uzantı, dendritlerle alınan uyarıların gövdeden uç kısma taşınmasını sağlarlar
Dendrit: hücre gövdesinden çıkan ve bir ağacın dallarını andıran, çok sayıdaki yapılardır.
Diğer nöronlardan gelen elektriksel – kimyasal uyarıları, sinaptik aralıktan sinir hücresinin gövdesine ileten bir i?lemcidir
Nukleus ve Gangliyonlar: Hücre gövdelerinin bir araya gelmesiyle oluşan yapıdır.
Akson ve Dendritler bir araya gelerek sinirleri oluşturur.
Getirici Nöronlar: duyu organlarından beyine bilgi getirir
Götürücü Nöronlar: Beyinden kaslara ve salgı bezlerine emirler götürür.
EK BILGI
Nörotransmitter: aracı madde, mediatör, uyarıları ileten hücreler; iki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı sağlayan bu kimyasal maddelerdir. Başta serotonin olmak üzere henüz yapısı tam olarak açıklanamamış binlerce madde nörotransmitter olarak görev yapmaktadır.
Sinaps: sinir hücreleri(nöronlar) arasındaki bağlantı noktası; aralık, boşluktur. Sinapslarda presinaptik tarafa ulaşan aksiyon potansiyeli mediyatör salınmasına yol açar. Salınan medyatörler postsinaptik reseptörlerle etkileşerek, bazı iyon kanallarını aktive eder ve postsinaptik zarda elektriksel potansiyel değişikliğine yol açar. Sinaptik geçişi (transmission) sağlayan mediyatörler, nöronlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen temel öğelerdir. Bugün 30 kadar nöromediyatörün varlığı bilinmektedir.
Sinapsyn Türkçesi: Sinir hücresinde ilerleyen elektriksel uyarılar, iki hücre arasındaki boşluğa geldiğinde, bu uçtan kimyasal ileti hücrelerinin salınmasına yol açar. Boşluğa salınan bu ileti hücrelerinin diğer sinir hücresinin alıcıları ile etkileşimi sonucunda, hücre zarındaki bazı elektron kanalları harekete geçirilerek elektriksel uyarı oluşturulur. Uyarı bir sinir hücresinden diğerine kimyasal ileti hücreleri aracyly?yyla iletilmiş olur. Bilinen 30 farkly ileti hücresi vardyr.
BEYİN
Beyin üzerine yapılan çalışmalarda üç temel teknik kullanilir:
Beyin kısımlarının çıkarılması
Beyindeki elektriksel faaliyetlerin kaydı
Beynin elektriksel ya da kimysal uyarımı
Beyin Uc Ana Bolumden Olusur
On Beyin
Talamus, hipotalamus, limbik sistem ve serebrum
Orta Beyin
Arka Beyin
Medulla
Serebellum
ponstan
Her bir Beyin yari-küresi dört loba ayrılır:
Alın lobu: Hareketle ilgili
Çeper lobu: beden duyularıyla ilgili
Sakak lobu: işitme ile ilgili
Ense lobu: görmeyle ilgili
İşlev görürler
Beyin kabuğunun bağlantı kurucu alanları
Öğrenme,
Düşünme ve
Dil
Gibi yüksek beyin işlevleriyle ilgilidir
Dille ilgili süreçler genellikle sol yari-kürede
Mekanla ilgili sözlü olmayan süreçler ise genellikle sağ yari-kürede yer alır
Iç Salgı Bezleri
İki tur salgı bezi vardır:
Kanallı Bezler:
İnsan davranişini pek etkilemez
Kanalsız Bezler (iç salgı bezleri): hiç bir kanal olmadan salgılar kana boşaltılır, bu salgılara hormon denir
Hipofiz Bezi
Vücudun çalışmasını önemli bir şekilde etkileyen birbirinden farklı sekiz hormon üretir:
Büyüme hormonu !
Tiroit bezinin ürettiği hormonlar bedenin metabolizmasını düzenler
Adrenal bezinin ürettiği hormonlar cinsel belirtileri ve heyecanları düzenler
Genetik ve Davraniş
Kalıtım davranışın alt ve üst sınırlarını belirler
Yaşantının turu ( Kültür) ise kalıtımın belirlediği bu sınırlar içinde davranışın gelişim noktasını saptar
Genlerin yapısı zeka düzeyi ve şizofreni gibi bazı akil hastalıklarına yatkınlığı belirler