COĞRAFYA DERS NOTLARI (ENLEMLER-HARİTA BİLGİSİ-TÜRKİYE COĞRAFYASI)

9.11.2007 15:54:11 [alıntı yap] [değiştir]
 Enlemin etkilediği en önemli faktör iklimdir.
 Boylam en çok yerel saat farklılaşmasını sağlar.
 En büyük paralel Ekvator,en küçük paraleller kutup noktalarıdır.
 Meridyenlerin en önemli özelliği boylarının eşit olmasıdır.
 Güneş ışınlarının en son dik geldiği yerler,dönencelerdir.
 Dönencelerin sınırını belirleyen en önemli faktör eksen eğikliğidir.
 En son,bir günün 24 saate kadar yaşandığı yerler kutup daireleridir.
 Gündönümlerinde,güneş ışınlarının en son teğet olarak geldiği yerler kutup daireleridir.
 Paralellerle meridyenleri birbirinden ayıran en önemli farklar:uzunlukların meridyenlerde aynı,paralellerde farklı olması,aradaki mesafenin paralellerde aynı,meridyenlerde farklı olmasıdır.
 İki meridyen arasındaki uzaklık,en fazla Ekvatorda en az kutuplardadır.
 Yerel saatin,en ileri olduğu yer 180o Doğu meridyeni;en geri olduğu yer 180o Batı meridyenidir.
 Bir yerde güneşin en yüksek olduğu an,gölgenin en kısa olduğu an,Güneş ışınlarının gün içinde en büyük açıyla geldiği an öğle vaktidir.
 Türkiye’nin;
 En güney noktası 36o Kuzey paralelinden,
 En kuzey noktası 42o Kuzey paralelinden,
 En batı noktası 26o Doğu meridyeninden,
 En doğu noktası 45 Doğu meridyeninden,

 Türkiye’nin;
 En uzun kara sınırı Suriye,
 En kısa kara sınırı Nahcivan,
 En işlek kara sınırı Bulgaristan,
 En elverişsiz İran sınırı,
 En uzun deniz sınırı Ege denizi sınırıdır.


HARİTA BİLİGİSİ


 Harita ve plânın en önemli özelliğinin,kuşbakışı çizim ve ölçeğinin olmasıdır.
 Krokiyi harita ve plândan ayıran tek özellik kabataslak olmasıdır.
 Haritalarda bozulma en fazla kutuplarda ,en az Ekvator’dadır.
 Haritalarda en fazla ayrıntı plânlarda,en az ayrıntı Atlas Haritalarındadır.
 Büyük Ölçekli haritaların;en olumlu özellikleri ayrıntısının çok ve bozulma oranının az olmasıdır.En olumsuz özellikleri ise,gösterdiği alanın az olması ve duvarda fazla yer kaplamasıdır.
 Küçük Ölçekli haritaların;en olumlu özellikleri gösterdiği alanın fazla olması ve duvarda az yer kaplamasıdır.
 Yeryüzü şekillerinin haritalarda gösterilme metodundan;en kullanışlısı izohips metodudur.Tapoğrafya yüzeyini (engebeleri) en iyi ifade eden metod arama metodudur.Her ikisini birden ifade eden en iyi metod kabartma yöntemidir.

 İzohipslerde;
 En fazla eğitim;çizgilerin sık olduğu yerde,
 En az eğitim;çizgilerin seyrek olduğu yerlerdedir.

 Çizgilerin en sık olduğu yerde;

 En fazla aşındırma,
 En zor tırmanma,
 En kısa uzunluk vardır.
 İzohipslerde;
 En yüksek noktayı en içteki çizgi,
 En alçak noktayı en dıştaki çizgi gösterir.
 İzobarlarda;
En derin noktayı,en içteki eğri,
En sığ yeri en dıştaki eğri gösterir.

DÜNYA’NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ


 Dünyanın geoid olmasının en önemli sonuçları:Ekvator yarıçapının kutuplar yarıçapından fazla olması,yer çekiminin en az Ekvator’da,en fazla kutuplarda olmasıdır.
 Dünyanın yuvarlak olmasının en önemli sonuçları;
a-)Güneş ışınlarının düşme açısı;
 En büyük Ekvator’da
 En küçük kutuplarda olması
b-)Dünyanın dönüş hızının;
 En fazla Ekvatorda
 En az kutuplarda olmasıdır.
c-)İki meridyen arası uzaklığın;
 En fazla Ekvator’da,
 En az kutuplarda olmasıdır.
 Eksen eğikliğinin en önemli sonucu mevsimlerin oluşmasıdır.
 Eksen eğikliğinin en önemli sonucu mevsimlerin oluşturması ve dönencelerin sınırını belirlemesidir.
 Dünyanın yıllık hareketi sırasında Güneş’e;
 En uzak olduğu an günötedir. (4 Temmuz)
 En yakın olduğu an gün beridir.(3 Ocak)
 Dünyanın yörüngesinin elips olmasının en önemli sonucu mevsim sürelerinin farklı olmasıdır.
 21 Mart ve 23 Eylül de Ekvator ‘da;
 Gölge boyu ne kısa,
 Isınma en fazla,aydınlatılan alan en dar,
 Işınların yere değme açısı en büyük,
 Işınların atmosferde tutulması en az,
 Işınların atmosferde aldığı yol en kısa,
 Işınların geri yansıması en azdır,
 21 Haziranda Kuzey yarımkürede;
 En uzun Gündüz,
 En kısa Gece,
 En kısa gölge,
 En Yüksek sıcaklıklar yaşanır.
 21 Aralık’ta;Güney yarım kürede;
 En uzun Gündüz,
 En kısa gece,
 En kısa Gölge,
 En yüksek sıcaklıklar yaşanır.

*Dünyanın şeklinden, günlük ve yıllık hareketinden hiçbir zaman etkilenmeyen özellik: Eksen eğikliğidir.
İÇ ve DIŞ KUVVETLER


 En kısa sürede yeryüzünün şekillenmesi depremler ile olur.
 En fazla deprem Büyük Okyanus çevresi,Atlas Okyanusu kıyıları,Akdeniz ülkeleri ve Doğu Afrika’da görülür.
 En az deprem İskandinavya,Doğu Avrupa,Rusya,Kanada ve Avustralya’da görülür.
 Türkiye’de;
 En fazla deprem,Kuzey Anadolu fay hattı,Batı Anadolu fay hattı ve Güneydoğu fay hattı kuşağında olur.
 En az deprem,Konya ovası,Taşeli platosu,Mardin eşiği ve Ergene havzasında olur.
 En şiddetli ve zararlı deprem, tektonik depremdir.
 Volkanizmanın en olumlu özellikleri verimli topraklar ile kurşun, krom, pirit ve manganez gibi madenleri oluşturmasıdır.
 Mekanik çözülme;
 En fazla çöllerde, kutuplarda ve dağların yüksek yerlerinde görülür.
 En çok kimyasal çözülme Ekvatoral bölgelerde görülür.
 Türkiye’de;
 En verimli taşınmış toprak alüvyondur.
 En fazla yıkanmış toprak laterittir.
 En verimsiz toprak Tundra toprağıdır.
 Türkiye’de;
 En fazla heyelan Doğu Karadeniz’de görülür.
 En az heyelan İç Anadolu’da görülür.
 En geniş havzaya Amazon nehri sahiptir.
 En yüksek debiye (akıma),Amazon,Kongo,Missisipi ve Nil nehri sahiptir.
 En düzenli rejime Amazon, Kongo ırmakları sahiptir.
 En çok derine aşındırma akarsu ağzındadır.
 En önemli akarsu aşındırma şekli vadilerdir.

 Denge profilini kazanan akarsuda;
 Eğim en az,hız en az,enerji en az,denizden yükseklik en azdır.
 Türkiye’de rüzgârların en etkili olduğu bölge İç Anadolu’dur.
 Dalga aşındırması en fazla dik kıyılarda etkili olur.
 Türkiye’de;
 En fazla falez (yalıyar) Karadeniz kıyılarındadır.
 Gel-git en fazla Kuzeybatı Avrupa kıyılarında görülür.
 Gel-git en belirgin; Bir ay içinde dolunay zamanı,yıl içinde ekinokslarda görülür

İKLİM


 En önemli atmosfer tabakası Troposfer’dir.
 Güneşten alınan enerji miktarı en çok ışınların düşme açısına bağlıdır.
 En büyük açıyla güneş ışınlarını alan yerler,dönenceler arasıdır.
 Dünyada;
 En yüksek sıcaklıklar dönenceler civarında görülür.
 En düşük sıcaklıklar orta kuşak karalarının iç kısımlarında olur.
 Türkiye’de;
 En yüksek sıcaklıklar Güneydoğu da,en düşük sıcaklıklar Kuzeydoğudadır.
 Basınç,en yüksek 30 derece enlemlerindedir. (Suptropikal-Dinamik Yüksek Basınç)
 Bir izobar haritasında çizgilerin en sık olduğu yerde rüzgar en hızlı eser ve en kısa yolu takip eder.
 Havanın taşıyabileceği en fazla neme maximum nem yada doyma noktası denir.
 Yağışın oluşması için;
 En önce havanın yükselmesi gerekir.
 En çok konveaktif yağış,Ekvator çevresinde görülür.
 Dünyada;
 Yağış rejimi düzenli bir şekilde en fazla yağış alan yer Ekvatoral Bölgedir.
 Yağış rejimi düzensiz olarak en fazla yağış alan yer Muson Asyasıdır.
 En az yağış 30 derece enlemleri civarındadır.
 Türkiye’de;
 En fazla yağış Doğu Karadeniz’de,
 En az yağış Tuz gölü civarında,
 En kurak Güneydoğu Anadolu’dur.
 En sıcak iklim ekvatoral iklimdir.
 En soğuk iklim kutup iklimidir.
 En fazla günlük sıcaklık farkı çöl ikliminde, görülür.
 En az günlük sıcaklık farkı Ekvatoral iklimde görülür.
 En fazla yıllık sıcaklık farkı Karasal iklimdedir.
 En az yıllık sıcaklık farkı Ekvatoral iklimdedir.
 En düzenli yağış rejimi Ekvatoral iklimdedir.
 En düzensiz yağış rejimi çöl iklimindedir.
 En çok kışın yağış alan iklim Akdeniz iklimidir.
 En çok sonbaharda yağış alan iklimler ılıman okyanus iklimi ve Karadeniz iklimidir.
 En çok yağışı ilkbahar ve sonbaharda alan iklim Ekvatoral iklimdir.
 Yağış rejimleri birbirine en çok benzeyen iklimler; Muson,Savan ve şiddetli Karasal iklimlerdir.

NÜFuS VE YERLEŞME

 Dünyada;
 En sık nüfuslu yerler;Güneydoğu Asya,Avrupa ve
Kuzey Amerikanın doğusudur.
 En seyrek nüfuslu yerler.
 Kutup bölgeleri,çöller,yüksek dağlar ve Ekvatoral bölgelerin alçak yerleridir.(Amazon ve Kango boyları
 Dünyada;
 En fazla nüfus artışı Afrika,Güney Amerika ve Güney Asya’dadır.
 En az nüfus artışı Avrupa’dadır.
 Türkiye’de;
 En sık nüfuslu bölüm,Çatalca-Kocaeli bölümüdür.
 En seyrek nüfuslu bölüm,Hakkari bölümüdür.
 En hızlı nüfusu artan il,İstanbul’dur.(sürekli göç sebebi ile)
 Türkiye’de;
 En çok göç alan il,İstanbul’dur.
 En çok göç veren iller,Artvin ve Rize’dir.
 Gelişmiş bir ülke ile geri kalmış bir ülke karşılaştırıldığında; Gelişmiş ülkelerde;
 Orta yaş nüfus en azdır.
 Genç nüfus en azdır.
 Ortalama yaşam süresi en uzundur.
 Doğurganlık en azdır.
 Sanayi gelirleri en fazladır.
 Tarım gelirleri en azdır.
 Okur-Yazar oranı en fazladır.
 Sağlık hizmetleri en fazladır.
 Milli gelir en fazladır.
 Sanayi ürünleri ihracatı en fazladır.
 Tarım ürünleri ihracatı en azdır.
 Sanayi ürünleri ithalatı en azdır.
 Tarım ürünleri ithalatı en fazladır.
 Kent nüfusu en azdır.
 Kır nüfusu en azdır.
 Nüfus artışı en azdır.
 Üretim en fazladır.
 İç göç en azdır.
 Dışarıdan gelen işçi en çoktur.
 Tarımın iklime bağımlılığı en azdır.
 İklimin nüfus dağılışına etkisi en azdır.
 Modern tarım metodu en fazladır.
 Bağımlı nüfus en azdır.
 Alt yapı sorunu en azdır.
 Bebek ölümü en azdır.
 Dünyada;
 En fazla nüfuslanmış kıta Asya,en az nüfuslanmış kıta Avustralya’dır.
 Türkiye’de;
 En fazla göç veren bölge Karadeniz’dir.
 En az göç veren bölge Marmara’dır.
 En fazla nüfuslanmış bölge Marmara’dır.
 En az nüfuslanmış bölge Güneydoğu Anadolu’dur.

TARIM ve EKONOMİ


 En fazla intansif tarım Batı Avrupa ülkelerinde uygulanır.
 En fazla Kako; Brezilya’da üretilir.
 En çok kauçuk ABD’de üretilir.
 En çok hurma;Irak,Mısır,Arap ülkelerinde üretilir.
 En fazla yer fıstığı;Hindistan’da üretilir.
 En fazla pamuk;BDT ve ABD’de üretilir.
 En çok çay;Hindistan,Çin Ve Srilianka’da üretilir.
 En çok portakal;ABD ve Brezilya’da üretilir.
 En çok Muz;Brezilya,Hindistan,Filipinler,Endonezya Ve Ekvatorda üretilir.
 En çok pirinç;Muson Asya’sında üretilir.
 En çok mısır;ABD’de üretilir.
 En çok Buğday;ABD,BDT,Kanada,Arjantin,Türkiye ve Hindistan’da üretilir.
 En fazla fındık;Türkiye’de üretilir.
 En fazla incir;Türkiye’de üretilir.